🏗️ نوآوری‌های شهری در دوره آل بویه: آل بویه (۹۴۵–۱۰۵۵ میلادی) با ریشه‌های دیلمی، در غرب ایران و عراق به قدرت رسیدند. آن‌ها با تمرکز بر بازسازی زیرساخت‌های شهری، مانند احیای سدها و شبکه‌های آبیاری، به بهبود معیشت مردم کمک کردند. در بغداد، بازسازی سد بدوریا باعث کاهش قیمت مواد غذایی و افزایش مهاجرت به شهر شد. در شیراز، ایجاد محله‌های جدید مانند "فنا خسرو گرد" نشان‌دهنده تلاش برای توسعه شهری منظم بود. همچنین، ساخت آرامگاه‌ها و مساجد با الهام از معماری ساسانی، پیوندی میان گذشته و حال ایجاد کرد. این اقدامات، نه‌تنها به بهبود شرایط زندگی شهری انجامید، بلکه هویت فرهنگی ایرانی را در ساختار شهری تقویت کرد.
🌄 شهرسازی در دوران آل زیار: آل زیار (۹۳۱–۱۰۹۰ میلادی) با ریشه‌های گیلکی، در شمال ایران به قدرت رسیدند. آن‌ها با تاکید بر احیای سنت‌های ساسانی، به توسعه شهرهایی مانند گرگان پرداختند. ساخت برج گنبد قابوس در سال ۱۰۰۶ میلادی، نمونه‌ای از معماری برجسته این دوره است که با ارتفاع ۵۳ متر، نمادی از شکوه و عظمت فرهنگی محسوب می‌شود. این برج با طراحی هندسی و استفاده از آجرهای پخته، نشان‌دهنده ترکیب هنر و مهندسی در ساختار شهری است. اقدامات آل زیار در توسعه شهری، به حفظ هویت فرهنگی و ارتقای کیفیت زندگی مردم منطقه کمک کرد.
بررسی شهرسازی در دوران سامانیان، آل بویه و آل زیار، نشان‌دهنده تلاش‌های مستمر برای احیای هویت ایرانی و توسعه ساختارهای شهری هماهنگ با فرهنگ و محیط زیست است. این دوره‌ها با تمرکز بر بازسازی زیرساخت‌ها، توسعه فضاهای عمومی و ارتقای کیفیت زندگی شهری، الگویی برای شهرسازی پایدار و فرهنگی ارائه می‌دهند. مطالعه این دوره‌ها، الهام‌بخش طراحان و معماران معاصر برای خلق فضاهای شهری انسانی و فرهنگی است.