نظریه های شهری و شهرنشینی پاورپوینت بررسی نظریه های شهری و شهرنشینی

شهر همیشه به عنوان نمادی از نخستین شکل‌های تمدنی، جایگاهی ویژه در مفاهیم تقدس، قدرت و ثروت داشته و این مفاهیم به‌طور مداوم جنبه‌ای آرمانی و مقدس در ذهن اندیشمندان ایجاد کرده‌اند. این تصویر ذهنی از گذشته باعث شکل‌گیری دو گرایش موازی در تفکر اندیشمندان شده است:

1. تمایل به تحلیل و توضیح وضعیت موجود فضای شهری، که معمولا منجر به شکل‌گیری دیدگاه‌های معماری و طراحی شهری می‌شود.

2. تمایل به پیش‌بینی آینده و سرنوشت شهر، که باعث ظهور انواع مختلف آرمان‌های اجتماعی و فلسفی می‌شود.

انواع نظریات:

1. نظریه‌های کلاسیک

2. نظریه‌های مدرن

نظریه‌های کلاسیک

یونان باستان

1. شهر به عنوان هسته اصلی نظام اجتماعی و سیاسی یونان.

2. آینده شهر و ساختار آن در مرکز اندیشه‌های یونانی‌ها قرار داشت.

3. مهاجرت‌های گسترده به‌منظور تشکیل شهرهای جدید که از قرن 9 میلادی آغاز شد و تا پایان دوره کلاسیک ادامه یافت.

4. الگوبرداری از شهرهای مادر یونانی برای ایجاد شهرهای تازه تاسیس.

بیشتر اندیشه‌های شهرسازی در این دوران با محوریت سیاست و حکمرانی مطرح شده است؛ چرا که در طول تاریخ، شهر و حوزه‌های سیاسی با یکدیگر هم‌پوشانی داشته‌اند.

افلاطون

• در آثارش مانند "جمهوری" و "قوانین"، به تاثیر تجانس و ناهمگونی در میان مردم و تاثیر آن بر شرایط شهری پرداخته است:

  1. تجانس باعث افزایش وحدت مردم، کاهش تنش‌ها، اما کاهش اطاعت از حکام.

  2. عدم تجانس موجب افزایش تنش‌ها، ولی اطاعت از مقامات را افزایش می‌دهد.

• افلاطون از حکمرانی فیلسوفان حمایت می‌کند و نسبت به قدرت دادن به اشراف و عوام مخالف است.

ارسطو

• مخالف نظریات افلاطون، معتقد است که شهر باید در راستای زندگی سعادتمند انسان‌ها باشد.

• او شهر را ترکیبی از خانواده‌ها و روستاها می‌داند که به منظور دفاع جمعی گرد هم آمده‌اند.

• ارسطو به حکومتی معتدل با نظارت طبقه متوسط اعتقاد دارد.

اسلام

• شهرهای اولیه عربی، در ابتدا اردوگاه‌هایی بودند که به تدریج برخی از آنها مانند مکه شکل‌های ابتدایی شهری را یافتند.

• تاثیر تمدن ایرانی در ساختارهای سیاسی و فرهنگی جوامع اسلامی برجسته است.

• در تفکر اسلامی، دو رویکرد اصلی وجود دارد:

  1. پیروی از اندیشه‌های ارسطویی توسط متفکرانی همچون فارابی و ابن سینا.

  2. دیدگاه‌های نوآورانه ابن خلدون در زمینه جامعه‌شناسی.

فارابی:

• تلفیق فلسفه ارسطویی و اندیشه‌های اسلامی را در نظریات خود دنبال کرده است.

• او شهر را به جسم انسان تشبیه می‌کند که اعضای آن باید در هماهنگی کامل با یکدیگر عمل کنند.

ابن خلدون:

• به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران علم جامعه‌شناسی، معتقد است که دولت‌ها و شهرها مشابه انسان‌ها دارای عمر طبیعی هستند و در نهایت به فساد و زوال می‌رسند.

• او اعتقاد دارد که شهرها در نهایت به فساد می‌رسند و از دیدگاه او، هدف نهایی هر اجتماع رسیدن به تجمل و رفاه است.

اندیشه‌های قرون وسطی:

• در این دوره، اندیشه‌های کلیسایی بر جامعه مسیحی تسلط داشت و مفاهیم شهری به‌طور عمده بر اساس اصول معنوی و اخروی شکل می‌گرفت.

نظریات مدرن:

• در قرن نوزدهم و بیستم، با ظهور اندیشه‌های جدید، آرمان‌شهرها به سمت واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی حرکت کردند، اما این مسیر با بحران‌هایی مواجه شد که منجر به تحولات جدی در فهم انسان از شهر و جامعه شد.

آگوستین قدیس:

• شهر را به دو دسته تقسیم می‌کند: شهر زمینی و شهر خدا.

• در شهر خدا، افراد از لذت‌های دنیوی خود را محروم می‌کنند تا به سعادت اخروی دست یابند.

توماس مور:

• با ارائه ایده "اتوپیا"، نقد اجتماعی را در قالب یک آرمان‌شهر ارائه داد که در آن جامعه‌ای عادلانه‌تر از جامعه انگلستان قرن 16 میلادی ترسیم شده است.

مارکسیسم:

• بر اساس ماتریالیسم تاریخی، شهرهای صنعتی نمادی از نظام سرمایه‌داری هستند و میدان اصلی نبرد طبقات اجتماعی برای سرنگونی این سیستم محسوب می‌شوند.