از سال 1921، ایالت فعال ترین حامی معماری بود که با هجوم معماران خارجی تغییر کرد. از جمله اولین آندره گدار فرانسوی (1881-1965) و ماکسیم سیرو (1907-1975) بودند که به عنوان باستان شناس وارد شدند اما به زودی شروع به طراحی ساختمان کردند. سیروکس بناهای تاریخی را بازسازی کرد و تعدادی مدرسه طراحی کرد که نسبت به آب و هوا، مصالح و آداب و رسوم محلی حساسیت نشان می داد. گدار اولین مدیر موزه ایران باستان (36-1929) و معمار آن شد. او همچنین در سال 1934 دانشگاه تهران را طراحی کرد که اولین دانشگاه در کشور بر اساس مدل غربی بود و سیروکس دانشکده پزشکی آن را طراحی کرد. آثار دیگری در شیوه مدرن عقل گرا از جمله مدرسه هنرهای زیبا اثر رولان دوبرل و محسن فروغی به دنبال داشت. یکی دیگر از معماران پیشگام نیکلای مارکوف (1882-1957) از سن پترزبورگ بود که استفاده از ساخت و ساز قاب شیشه ای و فولادی را معرفی کرد. او در کنار سایر بناها، چندین کلیسا و بانک ملی (حدود 1928) تهران را طراحی کرد. در این بنا از سقف تاج‌دار برگرفته از کاخ‌های سنتی و همچنین نمادهای زرتشتی مانند عقاب اهورا استفاده شده است. مارکوف در طاق پیروزی یادبود خود (حدود 1930) بار دیگر به ساختمان هخامنشی اشاره کرد.
اواسط دهه 1930 آغاز مدرنیسم در ایران با اشکال مکعبی، مصالح جدید و ساختمان‌هایی بود که بر روی پایه‌ها (پایلوت) ساخته شده بودند. معمار وینی گابریل گوویکیان (1900-1970) در اواسط دهه 1930 به ایران آمد و در اولین کنگره CIAM (Congrès Internationaux d'Architecture Moderne) در سال 1928 دبیرکل شد. انواعی مانند تئاتر تهران بین سالهای 1934 و 1937 ساخته شد. در میان معماران محلی که در خارج از کشور یا در مدرسه معماری اخیراً آموزش دیده اند، وارطان آوانسیان (1896-1982)، ارمنی تبریزی، شاید پرکارترین آنها بود. از طراحی های او می توان به کاخ رضاشاه در سعدآباد و ساختمان های آپارتمانی و سینماهای تهران اشاره کرد. محسن فروغی (1936-1936) در بازگشت از فرانسه بر روی یک سری ساختمان برای دانشگاه تهران کار کرد. معماران مهم دیگر کیقباد ظفر (1910-)، که در انجمن معماری لندن تحصیل کرد، و هوشنگ سیحون، که در سال 1948 از مدرسه هنرهای زیبای پاریس فارغ التحصیل شد، بودند. این دومی ساختمان‌های مدرنی را طراحی کرد که به معماری بومی ایرانی نیز اشاره دارد، مانند مقبره نادرشاه در مشهد.